"Faint?", meddai wrth i mi ddweud wrthi faint oedd pris y caws yr oedd hi wedi'i ddewis o'r oergell. Ni phrynodd ef. Gadawodd y siop gan glochdar yn uchel wrth ei ffrindiau am ba mor ddrud yr oedd y darn hwnnw o gaws. Bu'n wythnos brysur rhwng y siop, digwyddiadau blasu a ffair briodas. Doedd gen i ddim egni ar y pryd, ac ni allwn ddod o hyd i'm sgiliau gwerthu. Roedd arnaf angen coffi!
Weithiau, rwy'n teimlo bod yn rhaid i mi gyfiawnhau'r pris, gan egluro wrth bobl, a'u haddysgu. Nid archfarchnad mo'r cwmni hwn, ac nid cawsiau archfarchnad mo'r cawsiau hyn. Yn ogystal â hyn, roedd y caws yr oedd y cwsmer wedi'i ddewis hefyd yn gaws llaeth dafad. Pe byddech yn ystyried cymaint o laeth y gellwch ei gael gan fuwch, ac yn cymharu hynny â'r hyn y gellwch ei gael gan ddafad, mae modd deall pam y mae yna wahaniaeth yn y pris. Mae gan archfarchnadoedd bŵer i fwlio a gostwng prisiau. Dydw i ddim am fwlio fy ngwneuthurwyr caws i gael prisiau rhatach! Mae gwneud caws yn waith caled, poeth, ac yn ddwys iawn o ran llafur. Pe bawn i'n gofyn i rywun ar y stryd – "A wnewch chi weithio am lai o gyflog?", byddai'n chwerthin yn fy wyneb. Ond yr un peth ydyw, onid e? Mae hefyd yn gwneud i mi ystyried hyn – faint y byddech chi yn ei dalu am beint neu wydraid o jin a thonig mewn bar? Byddai hynny un pris â darn o gaws (y gallech ei rannu, pe byddech yn dymuno gwneud hynny). Ond pam y mae'n ymddangos fod gan gaws lai o werth na diod mewn bar?
Dyweder eich bod am ddechrau eich busnes eich hun yn gwneud caws lleol o Gymru. Bydd arnoch angen llaeth lleol Cymreig o ansawdd da. Mae hyn yn golygu y bydd arnoch angen ffermwr sy'n gofalu'n dda am ei wartheg. Yna, bydd arnoch angen cyfleuster sy'n berffaith lân i wneud y caws, ynghyd â llawer o gyfarpar. Os byddwch yn gwneud caws aeddfed, efallai na ellwch ei werthu am hyd at chwe mis neu flwyddyn (mae hwn yn amser hir i aros am eich cyflog). Yna, rhaid i chi ystyried y costau o ran pecynnu a marchnata'r cynnyrch. Bydd y caws wedyn yn cael ei werthu yn siop The Little Cheesemonger yn Rhuddlan, a fydd, yn amlwg, yn gorfod ychwanegu ei phris ei hun i fynd i'r afael â chostau rhent a thrydan y siop, ac yn y blaen.
Y tro nesaf y byddwch yn prynu darn o gaws artisan gan gwmni lleol bach, dywedwch DA IAWN wrthych chi eich hun. Rydych wedi rhoi arian ym mhocedi llawer o bobl. Rydych wedi talu'r ffermwr i fwydo a gofalu am ei wartheg, ei ddefaid, a'i eifr. Rydych wedi cynnal cyflogaeth gwneuthurwr a gwerthwr caws, ac, yn goron ar y cyfan, cewch fwynhau rhywbeth blasus.
Diolch i chi am gadw stryd fawr y Rhuddlan yn fyw ac yn iach.